De ambitie om van 400 naar 1000 vrijwilligers te groeien is opgesteld op basis van de afspraak met Zorgkantoor VGZ in het kader van bewezen ‘Good Practices’ om meer financiën voor 2024 te verwerven. Een van twee ‘Good Practices’ die PSW daarvoor indiende was het vergroten van het vrijwilligersnetwerk. De afspraak met het Zorgkantoor sluit aan bij de pijler ‘PSW ook mensgericht morgen’ uit onze onze strategie ‘Samen op weg naar PSW ook goed morgen’. Daarin is informele zorg een belangrijk aspect gezien de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt en financiering in de zorg. Vandaar dat we in dit Voortgangsbericht PSW 2024 inzoomen op het thema informele zorg.

We zetten daarbij in op leven in een gemeenschap waarin mensen iets voor elkaar betekenen: community building. We kijken wie aan de ondersteuning van onze cliënten een bijdrage kan leveren, maar zeker ook wat onze cliënten voor hún omgeving kunnen betekenen. Naast op het concept van community building/leven in gemeenschappen, hebben we het afgelopen jaar extra ingezet op het werven en behouden van vrijwilligers. Deze beide onderdelen van informele zorg lichten we in dit voortgangsbericht verder toe. Voor de beschrijving halen we ze even uit elkaar, in de praktijk zijn ze uiteraard nauw verweven.

Op 11 oktober 2024 hebben bestuurder Stephan Bodde en projectleider Ellen van Diejen deelgenomen aan de digitale ‘op de koffie’-sessie van Zorgkantoor VGZ. Beiden deelden hun ervaringen met het project woonbegeleidingscentrum PSW Beckershof en lichtten de succesfactoren en uitdagingen van het toekomstbestendig inrichten van de zorg middels de community-gedachte toe.

“Een nieuw woonbegeleidingscentrum als mooi moment: We hebben het de hele tijd over we moeten het anders gaan doen, laten we het hier dan ook echt gaan vastpakken en anders gaan doen.”
Ellen van Diejen, projectleider

Zorgkantoor VGZ beschrijft in de aankondiging van de sessie “dat de community-gedachte goed is doorgevoerd en dat deze vorm krijgt door:

• een samenhangende combinatie van het inzetten van het talent van de cliënt,
• de naasten van een cliënt mede-eigenaar te maken van de zorg,
• het betrekken van buurtbewoners en
• samenwerking met andere zorgorganisaties in de buurt.”

“Daarnaast worden zij-instromers zonder zorgachtergrond ‘skillsgericht’ opgeleid en krijgen de medewerkers mét een zorgachtergrond een andere rol en taak, waarvoor ook zij specifiek opgeleid zijn: coachen op vakmanschap waardoor zij hun collega’s beter kunnen ondersteunen. Hierdoor kan een zorgorganisatie beter inspelen op de grote arbeidsmarktkrapte.” (Zorgkantoor VGZ).

Tijdbesparende tip: zet via het tandwieltje bij You Tube (rechts onderaan) de afspeelsnelheid op 1,5 of 1,75. Het gesprek is dan nog prima te volgen en het scheelt je zeker de helft aan luistertijd.

Op basis van de ervaringen en geleerde lessen bij woonbegeleidingscentrum PSW Beckershof is in het najaar van 2024 bij woonbegeleidingscentrum PSW Korenhuys in Sevenum een tweede project gestart om ook daar de zorg toekomstbestendig te gaan organiseren. Een andere situatie en uitdaging gezien het feit dat woonbegeleidingscentrum PSW Korenhuys geen nieuw woonbegeleidingscentrum is.

In oktober 2024 zijn samen met de lokale ouder/verwantenraad voorbereidingen gedaan om te starten met community building, een andere functiemix van medewerkers en de inzet van technologie. In november 2024 zijn in een bijeenkomst met ouders, familie, vrijwilligers, teamleden  en ondersteunende diensten, de ‘leidende principes’ (waarden) vastgesteld, die de basis moeten vormen voor toekomstige evaluatiemomenten. Het project binnen woonbegeleidingscentrum PSW Korenhuys loopt in 2025 door en wordt eind 2025 afgerond. Op basis van de ervaringen in Sevenum zullen lopende dat traject en daarna de andere woonbegeleidingscentra van PSW volgen. Op deze manier willen we het gedachtegoed van community-building als een olievlek over heel PSW verspreiden.

Hoewel in het projectplan vooral was ingezoomd op de inzet van de roosterapp zagen we dat door in de praktijk aan de slag te gaan met het organiseren van Samen doen, er op allerlei vlakken kansen en ideeën ontstonden. Dat leidde tot:

• een koffiemoment waarvoor de buurt werd uitgenodigd
• een evenement met de plaatselijke Katholieke Bond voor Ouderen (KBO). Door beide bijeenkomsten vonden nieuwe vrijwilligers hun weg naar het woonbegeleidingscentrum.
• een Whatsapp-groep voor de vrijwilligers (die inmiddels actief wordt gebruikt)
• een fysiek aanwezigheidsbord waarop ook de vrijwilligers met foto toegevoegd zijn
• een voor iedereen zichtbaar opgehangen activiteitenplanning
• een beter verbinding tussen de drie verdiepingen (en doelgroepen) in de locatie
• evaluaties van de activiteiten door de bewoners als ook voor het ophalen van hun wensen en behoeften
• een verbetering en professionalisering van het ‘onboarden’ van nieuwe vrijwilligers
• het mee inroosteren van vrijwilligers in het roostersysteem (het oorspronkelijke doel).

Het project ‘Samen doen’ in Meijel heeft een duidelijke verbinding met het PSW project Informele zorg als ‘Good Practice’ opdracht vanuit het Zorgkantoor. Het project Samen doen gaat ook in Sevenum van start en zal uiteindelijk onderdeel worden van het project Informele zorg. Waar er in Meijel nog sprake was van twee afzonderlijke projecten, is er in het vervolgtraject in woonbegeleidingscentrum PSW Korenhuys in Sevenum van meet af aan meer verbinding gelegd.

De focus lag in Meijel in eerste instantie niet op hoe de bewoners zelf ook (al) iets kunnen betekenen voor de buren, de buurt, een vereniging etc. De meeste bewoners hadden al hun eigen contacten in het dorp. Gedurende het jaar ontstonden er nieuwe contacten met onder andere de ouderenbond en verenigingen. In Sevenum wordt deze kant van community building meteen nadrukkelijker meegenomen in het project.

“Dat de projecten meer in verbinding komen hoort bij pionieren en zoeken, bij toekomstgericht aan de slag gaan.”
Patrick Leijte, projectleider Samen doen

In 2024 is veel tijd besteed aan de afbakening van wat binnen de projectvraag van het Zorgkantoor hoort. Het beleid van PSW richtte zich voornamelijk op vrijwilligers, nauwelijks op het hele informele netwerk rondom een cliënt (ouders, familie, buurt, verenigingen etc.). De focus is daarom eerst gelegd op het ontwikkelen van nieuw beleid en een procesmatige aanpak op het thema. Er is een werkgroep Informele zorg ingesteld die een nieuw beleid heeft opgesteld. Dit is inmiddels met het managementteam besproken en goedgekeurd. Gedurende dit beleidsmatige proces door de werkgroep Informele zorg is de afdeling Mens & Organisatie daarnaast al praktisch aan de slag gegaan met het opschonen en actualiseren van het bestaande vrijwilligersbestand.

Willen we conform de afspraak met het Zorgkantoor het aantal vrijwilligers en het informele netwerk echt laten groeien en hun rol goed inbedden, dan vraagt dat iets extra’s van de organisatie. Daarom zijn er twee coördinatoren informele zorg aangesteld als een soort van paraplu binnen heel PSW. De coördinatoren hebben de opdracht en ruimte om met het thema Informele zorg aan de slag te gaan. Hun eerste actie was het opschonen van het vrijwilligersbestand, de tweede het regelen van aandachtsfunctionarissen informele zorg op alle woon- en dagbestedingslocaties. Een van de taken van de coördinatoren is hen aansturen en in hun kracht zetten. Bijvoorbeeld door het aanreiken van tips en hulpmiddelen om het informele netwerk nog beter te bereiken.

Het blijkt in de praktijk best ingewikkeld om het bestaande systeemdenken los te laten: welke rol heeft de begeleider, welke de vrijwilliger? Daar leeft een beeld bij en daar zijn in het verleden afspraken over gemaakt. Wat betekent het om écht meer samen te doen? Wat mag een vrijwilliger dan (misschien opeens wel), wat kan en wat moet? In de ontwikkeling naar meer inzet van het informele netwerk lopen medewerkers tegen deze vraagstukken aan. En tegen de vraag: wat durf je los te laten?

Een voorbeeld uit de praktijk:

“We hebben een vrijwilliger gekregen die nu bij ons in het woonbegeleidingscentrum kookt: hoe ga ik om met de hygiënevoorschriften en protocollen van PSW, met een cliënt meenemen naar de winkel, pinpasgebruik, etc.?”
Medewerker woonbegeleidingscentrum

Systeemwereld en leefwereld botsen hier, dit roept dilemma’s op. Het is belangrijk hierover met elkaar in gesprek te gaan. PSW zal daarnaast zijn kaders moeten stellen, kaders die mogelijk afwijken van de huidige. Ervaringen moeten daarbij meegenomen worden zodat we van elkaar leren.

In de aanvangsfase van hun werk tot op dit moment, ligt de focus van de beide coördinatoren Informele zorg met name op het gebied van vrijwilligers. Het is wenselijk dat het spoor ‘vrijwilligers’ en het spoor ‘community building’ (dat nu nog voornamelijk via de werkgroep Toekomstbestendige zorg (P3) loopt), naar elkaar toe werken en uiteindelijk één geheel vormen. Ook de coördinatoren Informele zorg dienen een rol te gaan vervullen bij het in gang zetten, onderhouden en waarborgen van de community-gedachte. Denken vanuit gemeenschappen/community building moet daarbij leidend zijn. Vrijwilligers maken daar, net als andere betrokkenen, onderdeel van uit. Of ‘de groep vrijwilligers’ daarbij een afzonderlijke coördinatie en aansturing nodig blijft hebben, zal de toekomst moeten uitwijzen.

We zijn in dit Voortgangsbericht PSW 2024 dieper ingegaan op een van de ontwikkelthema’s uit het Kwaliteitsbeeld PSW 2023: het vergroten van de informele zorg. We hebben inzicht gegeven in hoe PSW hier het afgelopen jaar aan gewerkt heeft en welke aandachts- en actiepunten er in deze ontwikkeling nog liggen voor de toekomst. Dit thema komt uiteraard terug in het vervolg van deze cyclus: het Kwaliteitsbeeld 2025.